Het volgen van je neus lijkt voor Kamo no Chomei een
voorwaarde voor vreugde, rust en vrede. Maar er is meer:
Mensen verkiezen als
vriend de rijken en ook diegenen die iets voor hen kunnen doen. Zij houden niet
per se van hen die goedhartig of recht door zee zijn. Je kunt beter muziek of
de natuur als vriend hebben. Bedienden voor wie beloning en straf zo belangrijk
zijn, geven de voorkeur aan hen die goedgeefs zijn. Ze hebben beslist geen
behoefte aan iemand die hen koestert en zich om hen bekommert, of aan rust en
stilte. Je kunt beter je eigen knecht zijn.
Dat muziek en natuur zijn vrienden zijn was al duidelijk.
Kamo no Chomei woont te midden van de natuur en bezit meerdere
muziekinstrumenten waarop hij verdienstelijk speelt. Maar hij verzet ook veel
werk. Als er gelopen moet worden, loopt hij zelf. Zijn handen zijn zijn knecht
en zijn benen zijn wagen. ‘Ze voldoen aan mijn wensen. Omdat ik weet wanneer
het mij te zwaar valt, laat ik ze rusten als het me te veel is en gebruik ze
als ik me goed voel. En zelfs dan laat ik het nooit te ver gaan. Maar ook
wanneer ik me tegen mijn zin moet inspannen wind ik me daar niet over op. Is
het immers niet zo dat veel lopen en veel werken goed is voor de gezondheid?' Vervolgens
beschrijft hij zijn volle tevredenheid met het eenvoudige en weinige voedsel
dat hij nuttigt en de eenvoudige kleding en dekens die hij zelf maakt. Hij
lijkt een vervuld mens die volledig genoeg heeft aan zichzelf, geen begeerte
meer kent en geluk niet buiten zich zoekt.
 |
| Schets van de hut van Kamo no Chomei. Bron: Kenko and Chomei - Essays in Idleness and Hojoki, Penguin books |
Dan komt de een na laatste alinea:
De maan van mijn leven
gaat onder en de jaren die mij nog resten naderen de rand van de bergen [zoals
de maan ondergaat achter de rand van de bergen, zo loopt het leven van Kamo no
Chomei ten einde]. Spoedig zal ik de
duistere paden van het hiernamaals
tegemoet gaan. Welke daden zal ik dan betreuren? De essentie van wat de
Boeddha ons leert, is dat men zich nergens aan moet hechten. Dat ik nu zo van
mijn hutje houd, beschouw ik als een tekortkoming en ook het feit dat ik zo op
stilte gesteld ben, zal wel een hindernis vormen. Waarom zou ik kostbare tijd
verspillen met vertellen over zinloze pleziertjes?
Een lichte droefgeestigheid en melancholie zou de lezer hier
kunnen overvallen, zoals die mogelijk ook Kamo no Chomei zelf overviel. Wat hij
schrijft is, zo lees ik het, geen valse bescheidenheid. Dit, zijn hechten aan
bijna niets, is eerder een (lichte?) vorm van wroeging – maar ja, begeerte is
begeerte, naar wat dan ook.
En het is zelfkennis, getuige de laatste regels van het
geschrift:
Heel vroeg in de
ochtend als het nog stil is, denk ik na over mijn beweegredenen en komt deze
vraag in mij op: ‘Je bent de wereld ontvlucht en dwaalt rond in bergen en
bossen en dat alles om je hart te oefenen en de Weg te volgen? Goed, je ziet
eruit als een heilige, maar je hart is vol onzuiverheden. Wat je woning betreft
boots je de vrome leek Jomyo [die volgens de overlevering ook in een klein
hutje woonde, RH] al slecht na, maar in
je vasthouden aan de Leer kun je niet eens Shurihandoku [de domste leerling
van de Boeddha, RH] evenaren. Misschien
word je gekweld door armoede of voor de gek gehouden door je dwaze hart?’ Dan
heeft mijn hart in het geheel geen antwoord. Ik gebruik mijn tong nog slechts
om twee, drie keer Amida Boeddha aan te roepen en dat is alles.
 |
| Amida Boeddha, (ook Amitabha Boeddha genoemd), Bron: www.exoticindiaart.com |
Amida Boeddha is de heerser over het Westelijk Paradijs. Door
hem aan te roepen hopen beoefenaars hierin herboren te worden. Dit Westelijk
Paradijs moet echter niet gezien worden als een bestaand domein, maar als een verlichte
bewustzijnstoestand. Amida Boeddha zit bovendien op een lotus, die de
zuivering van begeerte en ook altruïsme symboliseert. Kamo no Chomei leeft
eenvoudig, volgt zijn eigen neus en is zijn eigen knecht. Dat zijn op zich al
mooie levenslessen. Maar wanneer puntje bij paaltje komt en zijn levenseinde
nadert, heeft hij nog altijd geen antwoord op die prangende vraag: heeft het
zin gehad? En dan komt de in mijn ogen mooiste les. Zijn antwoord is dat hij
geen antwoord heeft. Maar dit is niet het laatste woord. Hij heeft nog
enkele woorden over waarmee hij te kennen geeft dat hij het niet weet. En zo laat hij
de ruimte aan Amida Boeddha – die verlichte bewustzijnstoestand – om hem te
vullen. En dat is pas echt het laatste woord.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten