De gesprekken (III)

Confucius, De gesprekken (III)








Confucius, De gesprekken – Gevolgd door Het leven van Confucius door Sima Qian (ca. 145-86 v.Chr.) Vertaald en toegelicht door Kristofer Schipper, uitgeverij atlas contact, mei 2014.

Citaat blz. 20, klik op afbeelding voor vergroting.

Hieronder volgen een aantal 'gesprekken' die een weerslag geven 

van de inhoud van het boek en enkele kerngedachten blootleggen.

Ze worden gevolgd door de verhelderende commentaren van 

Kristofer Schipper, die het boek een extra waarde geven.

Klik op afbeelding voor vergroting.

Noch zoeken naar de beste materiële omstandigheden, noch naar een comfortabel leven, maar streven naar een steeds grotere zelfdiscipline: dat zijn de kenmerken van een hoogstaand mens.

Klik op afbeelding voor vergroting.

Ga naar je medemensen toe en probeer hen te begrijpen. Dat de anderen niet altijd genoeg waardering hebben voor je drang om jezelf en de wereld om je heen te verbeteren, is nu eenmaal onvermijdelijk. Hier zijn we terug bij wat in het begin van het hoofdstuk werd gezegd: als je niet begrepen of gewaardeerd wordt, begin dan met de oorzaak daarvan in jezelf te zoeken.

Klik op afbeelding voor vergroting.

De samenleving waarin Confucius leefde was relatief open. Iedere man kon, als hij over de nodige intelligentie en ijver beschikte, vooruitkomen in de wereld. Dat was ook Confucius' eigen ervaring. Hier spoort hij zijn leerlingen aan om ambitieus te zijn, maar nooit hun principes (de Weg) op te offeren aan hun carrière. 'De duur van een maaltijd' is een oud gezegde om een korte tijdsduur aan te duiden.

Klik op afbeelding voor vergroting.

De kern van de leer van Confucius wordt hier herleid tot twee principes: trouw je plichten vervullen (zhong), en je naasten liefhebben en hun fouten vergeven (shu).

Klik op afbeelding voor vergroting.

Vertrouwen in het goede in de mensen, maar toch op je hoede blijven. Je aanpassen aan de omstandigheden, of die nu gunstig zijn of niet. Niet alleen aan jezelf denken, maar anderen voor laten gaan (rang).

Klik op afbeelding voor vergroting.

 Harmonie (he) ontstaat door verschillende tonen te laten samengaan en zo elkaar te laten verrijken. Het conformisme brengt alles terug tot één enkele stem. Hiermee beoogt Confucius dat een harmonieus bestuur niet uitsluit dat eenieder zijn eigen standpunt verdedigt en zijn eigen mening uitspreekt. Conformisme (tong; letterlijk 'gelijk', 'identiek') houdt in dat men hen die de macht in handen hebben naar de mond praat. Dat doen minderwaardige lieden. Niets is verderfelijker.

Klik op afbeelding voor vergroting.

De aangeboren natuur (xing) van de mens is sinds de vierde eeuw voor onze jaartelling een van de belangrijkste thema's van de Chinese filosofie. Het komt echter maar éénmaal, en wel op deze plaats, voor in De gesprekken.

De discussies over de aangeboren natuur concentreerden zich rond de vraag of de mens 'van nature' goed of kwaad was. Zoals bekend vond Mencius van wel, en Xun Zi van niet.

Wat de Meester hier zegt, gaat een stap verder: de menselijke natuur is in principe bij iedereen gelijk. Of deze goed of kwaad is, wordt in het midden gelaten. De nadruk valt op de cultuur. Die bestaat uit goede of slechte gewoonten die zijn aangeleerd of die door vorige generaties zijn doorgegeven.

Slechte gewoonten kunnen door een verlichte meester – een 'heer' – verbeterd worden. Dit is een van de belangrijkste leerstellingen van het latere confucianisme.

Wordt nog één keer vervolgd.