 |
| Maan boven Valle d'Aosta |
Li Bai (701-762)
De vogels zijn verdwenen aan de verre
horizon. Een eenzame wolk drijft doelloos weg.
Onvermoeibaar kijken de berg Jingting
en ik elkaar aan. Alleen de berg blijft over.*
In Herfstlicht,
een Notitie eerder op dit blog, komt
het woord ‘ontledigd’ voor. Ontlediging, jezelf leeg maken, jezelf loslaten zijn
uitdrukkingen die regelmatig terugkeren in de mystiek van de diverse tradities.
Zelf ben ik er redelijk vertrouwd mee, omdat ik een diepe interesse heb in deze
literatuur, een interesse die voortkomt uit een innerlijke, woordloze
herkenning van datgene waarover deze mystici en wijzen spreken. In enkele Notities uit de losse pols, wil ik met behulp van een
aantal verschillende ‘talen’ uit verschillende tradities, proberen duidelijk te
maken wat er in mijn ogen met de uitdrukkingen ‘ontlediging’, ‘jezelf leeg
maken’, ‘jezelf loslaten’ wordt bedoeld.
Je komt deze uitdrukkingen bijvoorbeeld tegen in de preken
en traktaten van de Duitse dominicaner monnik en mysticus Meister Eckhart (1260-1327).
Zo zegt hij: Nee, dit moet je naar
waarheid weten: heel stil zijn en volkomen leeg, dat is voor jou het
allerbeste.
Een mens dient zich leeg te maken en vrij te zijn van alle
voorstellingen.
 |
| De duinen bij Bergen (NH) |
Meister Eckhart: Mensen
zeggen wel:… Met mij gaat het nooit goed als ik niet daar of daar ben en
niet dit of dat doe, ik moet in een vreemde omgeving zijn of in een kluizenarij
of in een klooster.
Echt waar, dat ben je
allemaal zelf en niets anders. Het is eigenwilligheid, maar dat weet je niet of
je vindt van niet: een onvrede met jezelf ontstaat altijd uit eigenwilligheid,
of je dat nu merkt of niet. Hoezeer wij ook van mening zijn dat de mens zich
van sommige dingen verre moet houden en andere juist zoeken – bepaalde plaatsen
en mensen, een bepaalde levenswijze, hoeveelheid of bezigheid – toch heeft de
hinderlijke onvrede met een levenswijze of andere dingen niets te maken: wat
jou hindert in de dingen ben je zelf, want je verhouding tot de dingen is
verkeerd.
Begin daarom eerst bij
jezelf en laat jezelf los. Werkelijk, als je niet in de eerste plaats afstand
neemt van je zelf, zal je waar je ook heen vlucht door onvrede gehinderd worden
om wat voor reden ook. Het zoeken naar vrede in uiterlijke dingen, hetzij op
bepaalde plaatsen of in een bepaalde levenswijze, hetzij bij mensen of in
bezigheden, in een vreemde omgeving of in armoede of zelfvernedering, in welke
vorm ook, levert helemaal niets op en brengt geen vrede. Wie zo zoekt, zoekt
totaal verkeerd: hoe verder zij er op uittrekken, des te minder vinden ze wat
ze zoeken. Zij gaan als iemand die een weg gemist heeft: hoe verder hij gaat,
des te meer raakt hij verdwaald.
Maar wat moet de mens
dan doen? In de eerste plaats moet hij zichzelf loslaten, dan heeft hij alle
dingen losgelaten. Werkelijk, zou iemand een koninkrijk of zelfs de hele wereld
loslaten en zichzelf behouden, dan had hij niets losgelaten. Maar laat de mens
zichzelf los, dan heeft hij, ook al blijven rijkdom of eer of wat ook voor hem
behouden, toch alles losgelaten.**
 |
| Meister Eckhart Bron: www.nndb.com |
Zelf gebruik ik graag de term Volle Leegte voor datgene waarin je verblijft wanneer je jezelf
hebt losgelaten. Loslaten is dan: je niet hechten aan je denken en voelen.
Jezelf hier niet mee identificeren, maar verblijven in de Volle Leegte waarin
denken en voelen opkomen en waarin zij ook weer terugkeren. Dit plaatst vreugde
en verdriet in een volkomen ander perspectief. Het eerste is dan niet langer
iets om na te streven en het tweede niet meer iets om te vermijden. Het is
natuurlijk essentieel dat je weet hebt van deze mogelijkheid. Dat je beseft dat
het mogelijk is om in de grenzeloosheid van Volle Leegte aanwezig te zijn
zonder je te identificeren met de voortdurende stroom aan gedachten en
gevoelens, waarvan je denkt dat jij dat bent. Die mogelijkheid leer je steeds
beter kennen door alert en stil aanwezig te zijn. Hierdoor ga je de ruimte
tussen en om gedachten en gevoelens steeds beter opmerken en word je gewaar dat
dit denken en voelen de grenzeloze Volle Leegte niet en nooit volledig hoeft op
te vullen. Je bent niet begin- en eindpunt van denken en voelen, maar het lege
instrument waarin zij opkomen, een individuele kleur krijgen en weer oplossen. Op
hun beurt zijn denken en voelen instrumenten, die wij nodig hebben om in de
wereld te kunnen (over)leven.
De identificatie met gedachten en gevoelens is geen
onvermijdelijkheid, omdat zij in wezen geen onlosmakelijk verbonden stroom
zijn, maar voortdurend omgeven zijn door ruimte. Door leegte. Ik noem die
leegte ‘vol’, omdat alles wat zich maar voor kan doen in onze tijdruimtelijke
wereld, hierin in potentie aanwezig is en tot wasdom kan komen, om vervolgens
weer op te lossen in leegte. Tot er weer een licht op schijnt en het opnieuw te
voorschijn komt. Dit is een scheppingsproces dat zich voortdurend in het heden
afspeelt.
Door het besef van leegte en haar volheid aan potentie,
wordt het mogelijk om het gebaande pad van de vertrouwde, ingesleten en ook
beperkende gedachten en gevoelens te verlaten. Wat wij zijn en doen hoeft dan
niet langer bepaald te worden door het verleden. Het heden is open. We kunnen
de situatie waarin we ons bevinden dan wel niet direct veranderen, maar hoe we
ons ertoe verhouden wel. Door jezelf los te laten, kan alles zich aandienen. Je
bent zelf de begrenzing en beperking. Volle leegte is eindeloos en wordt
ervaren als een bevrijding, een verlichting.
Hierover volgende keer meer.
* Uit Engels vertaald door ©RonaldHermsen
** Uit: Over God wil ik
zwijgen – preken & traktaten, Meister Eckhart, vertaald door C.O.
Jellema, Historische Uitgeverij. Dit citaat komt uit het traktaat ‘Levenslessen’.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten